In een video in de Gardian ‘A great deal of prejudice is built-in‘ verteld Nobelprijs winnaar Daniel Kahneman over de twee verschillende manieren van denken en keuzes maken. Ik vond het weer eens verhelderend. Natuurlijk maken we het dagelijks mee, maar het is goed dat we zo nu en dan dit weer eens scherp onder ogen krijgen. En ons voordeel er mee doen.
De eerste manier van denken is hetzelfde als alle levende wezens op aarde. De dingen die vanzelfsprekend (lijken te) zijn en geen extra aandacht nodig hebben. Dit is evolutionair de eerste stap geweest en bepaald een groot deel van onze dagelijkse handelingen en keuzes. En dit is hard ingebakken en zullen we niet makkelijk kunnen overrulen met ons 2e systeem.
Het tweede manier is vooral uniek voor mensen. Dat is het denken waar we extra energie in moeten stoppen, nog moeten uitzoeken, berekenen. Waar zelfdiscipline noodzakelijk is. Waar je ratio moet gebruiken. Waar je los moet komen van wat je al denkt te weten en op zoek nieuwe waarheden. Waar het onmogelijke mogelijk kan zijn.
Daniel Kahneman heeft het over hoe systemen/samenlevingen en bedrijven dit op een gebalanceerde wijze moeten incorporeren. Maar hij laat volgens mij belangrijke elementen uit deze 5 minuten durende video waardoor deze balans altijd een uitzondering op de regel zal blijven. En waarom systemen juist de neiging hebben uitsluitend en gesloten te worden in plaats van open voor het nieuwe.
Dit zijn er een paar die gelijk bij mij opkomen:
- De organisatie is getransformeerd van ontwikkelaar tot uitvoerder. Waar het doel het behoud van het systeem is geworden.
- (winst) Maximalisatie van het systeem is nummer 1, na zaaien komt oogsten.
- Betrouwbaarheid wordt voor verbetering met potentiële (tijdelijke) onzekerheid geplaatst.
- Een systeem/bedrijf /samenleving staat nooit op zichzelf het is ge-embed in andere. En binnen die context heeft het zijn waarde en macht. Dit loslaten is contra intuïtief.
En dus heeft een bestaand systeem / organisatie / overtuiging / stroming de neiging zichzelf in stand te houden ondanks alles en zelfs ten koste van alles. Het is in dat opzicht een levend wezen geworden met onuitputtelijke overlevingsdrang. En zal zich dan ook met hand en tand verdedigen.
Verandering komt dan ook nooit van binnen maar juist van buiten. Het evolutionaire principe lijkt ook hier te gelden. Alleen hebben we onze systemen niet de kwaliteit van DNA meegegeven die zorgt voor voldoende mutaties en diversiteit waardoor het als geheel adaptief is.
Gezien de crisissen die we het hoofd moeten bieden wordt het hoog tijd dit wel te doen en te transformeren van een samenleving die dacht alles te controleren en te sturen, naar een flexibele transformatieve netwerk maatschappij die zich aanpast aan de situatie en de systemen juist inricht op verandering.
0